تحقق طرح نشان‌دار كردن ماليات
مردم‌سالاري در اقتصاد حكمراني
در روزهاي اخير در سطح شهر، بيلبوردهاي مختلفي از ايراني سبز را مي‌بينيم كه به شكل يك پازل بزرگ سبز رنگ نمايش داده مي‌شود و برخي از بخش‌هاي اين پازل بزرگ، در حال پر شدن است. اين پازل‌هاي باقي‌مانده براي تكميل ايران، به كمك خود مردم و با انتخاب مستقيم موديان مالياتي و تخصيص ماليات پرداختي خودشان به پروژه‌هاي زيرساختي مختلف در سرتاسر كشور در حال پر شدن هستند تا نقشه كامل ايران سبز رقم بخورد. 2000 پروژه در سرتاسر كشور در ابتداي دولت چهاردهم با ماليات پرداختي موديان و نظر مستقيم آنها در مردادماه 1403 تامين مالي شد. اين بيلبوردها مربوط به طرح مهم نشان‌دار كردن ماليات‌ها توسط موديان هستند كه براي اولين‌بار در ايران اجرا شده است كه اين ابتكار كليدي و منحصر به فرد زمينه مشاركت مستقيم موديان مالياتي را در نظام مالياتي فراهم كرده است و از اين پس قرار است كه موديان ذيل تبصره ماده 100، ماليات‌هاي پرداختي خود را به پروژه‌هاي انتخابي خود پرداخت كنند. طرح نشان‌دار كردن ماليات‌ها، طرحي بسيار مهم در زمينه ايجاد تحولي جديد در نظام مالياتي بود كه به دست موديان رقم خورده است. طرح نشان‌دار كردن ماليات‌ها به موديان مالياتي اجازه مي‌دهد تا در تعيين محل مصرف منابع مالياتي پرداختي خود مشاركت كنند كه رويكردي اساسي در جهت تقويت حكمراني مردمي در اقتصاد ايران است.
مشاركت مستقيم مردم در حكمراني نظام مالياتي كشور گامي فراتر از شفافيت مالياتي
نكته بسيار ويژه و با اهميت بالا در زمينه طرح نشان‌دار كردن ماليات‌ها، ابتكار منحصر به فرد اين طرح است كه چيزي بسيار فراتر از شفافيت مالياتي و گزارش‌دهي به مردم در زمينه نحوه مصرف ماليات است. در اينجا موديان خود تصميم مي‌گيرند كه چه پروژه‌اي در چه مختصات جغرافيايي از كشور و با چه حجم از ماليات پرداختي‌شان تامين مالي شود و به اين ترتيب اين گام دولت نه تنها شفافيت مالياتي را به همراه دارد بلكه بالاتر مشاركت مستقيم مردم در نظام حكمراني مالياتي را به ارمغان خواهد آورد. شفافيت در تخصيص و استفاده از منابع مالياتي يكي از جنبه‌هاي حياتي و مهم اين طرح است. دولت با مشاركت دادن مردم در فرآيندهاي تصميم‌گيري و مصرف ماليات، شفافيت مالياتي را افزايش داده است و به اين ترتيب با طرح نشان‌دار كردن ماليات‌ها به شهروندان اين امكان را مي‌دهد كه ببينند از ماليات‌هاي آنها چگونه استفاده مي‌شود. اين شفافيت براي ايجاد اعتماد بين دولت و مردم حياتي است، زيرا نشان‌دهنده تعهد به ايجاد نگرش جديد در فرآيند تخصيص ماليات با مشاركت مستقيم موديان است كه به نوعي تحقق نظام مالياتي مبتني بر نظرخواهي اكثريت مردم را به دنبال دارد. طرح نشان‌دار كردن ماليات‌ها كه در مردادماه سال جاري اجرايي شد؛ 2 هزار پروژه ملي و استاني را در سرتاسر كشور تامين مالي كرد. در اين طرح طيف وسيعي از پروژه‌هاي زيرساختي نيازمند تامين منابع مالي در هر شهر و استان تعريف شده است تا موديان در بين اين طيف متنوع از پروژه‌هاي زيرساختي و توسعه‌اي، ماليات پرداختي را به انتخاب خود تخصيص دهند كه خروجي اجراي اين طرح در سال جاري، تخصيص 6.7 هزار ميليارد تومان منابع مالياتي توسط موديان بوده است. از منظر تعداد پروژه تامين مالي شده در طرح نشان‌دار كردن ماليات، سه بخش آموزش؛ توسعه آبرساني و بهداشت و درمان در صدر اولويت‌هاي موديان جهت پرداخت ماليات بوده است. در اجراي طرح نشان‌دار كردن ماليات در سال جاري 364 پروژه توسعه آبرساني به شهرها و روستاها، 324 پروژه ساخت و تكميل مدرسه، 203 پروژه بيمارستاني، 187 پروژه ساخت و توسعه راه‌ها، 131 پروژه حوزه گردشگري و هنر، 179 پروژه زيرساختي حوزه ورزش و تفريحات، 87 پروژه مرتبط با توسعه، تجهيز و ساخت دانشگاه، 56 پروژه مرتبط با تامين امنيت شهر و روستا نظير ساخت پاسگاه و كلانتري، 40 پروژه مرتبط با توسعه زيرساخت و تجهيز شهرك‌هاي صنعتي، 33 خانه بهداشت در روستاها و تامين مالي ساخت 30 كتابخانه شهري و روستايي همه توسط موديان در طرح نشان‌دار كردن ماليات‌ها انجام شده است.
از منظر تخصيص اعتبارات مالياتي توسط موديان به پروژه‌هاي مختلف نيز بخش زيرساخت حمل‌ونقل در صدر تامين اعتبارات قرار دارد و بالغ بر 1.2 هزار ميليارد تومان از ماليات‌هاي موديان با انتخاب خود براي تامين مالي پروژه‌هاي حوزه زيرساخت حمل و نقل (احداث راه، رفع نقاط حادثه‌خيز و ...) انتخاب شده است. در رتبه بعدي نيز بخش آموزش و توسعه زيرساخت‌هاي مرتبط با تجهيز و ساخت و تكميل مدارس قرار دارد كه بالغ بر 1.2 هزار ميليارد تومان براي تامين مالي پروژه‌هاي حوزه آموزش و پرورش توسط موديان انتخاب شده است. همچنين بالغ بر 750 ميليارد تومان از ماليات‌هاي پرداختي موديان نيز براي براي تامين مالي پروژه‌هاي بهداشت و درمان (احداث بيمارستان، مراكز بهداشت، پايگاه سلامت، اورژانس و ...) توسط موديان انتخاب شده است.
تحقق عدالت و اعتماد مالياتي به صورت توامان در طرح نشان‌دار كردن ماليات
موضوع بسيار مهم در زمينه طرح نشان‌دار كردن ماليات‌ها، مساله مربوط به تحقق عدالت مالياتي در مصرف ماليات با مشاركت عموم موديان در تعيين محل مصرف ماليات است كه به نوبه خود سهم بزرگي در تعامل مثبت مردم با نظام مالياتي خواهد داشت. وقتي شهروندان مي‌بينند كه از كمك‌هاي مالياتي آنها براي بهبود جوامع خود استفاده مي‌شود، از نظام مالياتي حمايت مي‌كنند و از مقررات مالياتي نيز پيروي مي‌كنند. اين به نوبه خود، يك چرخه مثبت در نظام مالياتي ايجاد مي‌كند كه در آن به سمت كاهش فرار مالياتي و اعتماد بيشتر بين مردم و نظام مالياتي حركت خواهيم كرد.
واكنش مسوولان نسبت به اجراي طرح نشان‌دار كردن ماليات
دكتر سبحانيان رييس سازمان امور مالياتي با اشاره به اجراي موفق طرح نشان‌دار كردن ماليات اعلام كرد: «براي اولين‌بار در سال جاري ۳۵۰ هزار نفر با شركت در طرح نشان‌دار كردن ماليات محل مصرف ماليات‌شان را خودشان انتخاب كردند. حدود ۲۰۰۰ پروژه در كل كشور تامين مالي شد. ساخت و تجهيز ۳۲۴ مدرسه، ۳۶۴ پروژه آبرساني، ۲۰۳ بيمارستان، اورژانس و خانه بهداشت بخشي از اين پروژه‌ها بود.» در بين واكنش‌هاي متعدد رسانه‌اي مسوولان، نمايندگان مجلس هر يك از حوزه‌هاي انتخابيه نسبت به طرح نشان‌دار كردن ماليات‌ها نظر مثبتي داشتند و تقريبا بخش عمده‌اي از نمايندگان مجلس خواستار تقويت طرح نشان‌دار كردن ماليات در سال آتي هستند. جوكار رييس كميسيون امور داخلي كشور و شوراها در مجلس شوراي اسلامي در گفت‌وگو با دانشجو عنوان كرد:« نشان‌دار كردن ماليات‌ها؛ گامي موثر در كاهش فرار مالياتي است و اين طرح‌ها را ابزاري موثر براي توسعه مناطق محروم و شفافيت در منابع مالياتي دانست. همچنين تأكيد كرد كه اين طرح مي‌تواند انگيزه مردم را براي پرداخت ماليات افزايش دهد.» طغياني نايب‌رييس كميسيون اقتصادي مجلس در گفت‌وگو با اقتصادآنلاين با تاكيد بر تاثير مثبت اجراي طرح نشان‌دار كردن ماليات، گفت: «نشان‌دار كردن ماليات بهترين مشوق براي پرداخت ماليات است؛ طرح نشان‌دار كردن ماليات در پيشبرد اهداف مالياتي بسيار اثرگذار است.» جعفر قادري رييس كميسيون ويژه جهش و رونق توليد و نظارت بر اجراي اصل ۴۴ قانون اساسي مجلس شوراي اسلامي به اهميت طرح جديد نشان‌دار كردن ماليات‌ها و تأثير آن بر شفافيت و عدالت مالياتي پرداخت و گفت: «طرح نشان‌دار كردن ماليات‌ها مي‌تواند به عنوان ابزاري ارزشمند براي ايجاد شفافيت و عدالت مالياتي به‌كار گرفته شود و اميدواريم كه اين طرح با همكاري تمامي دستگاه‌ها و حمايت موديان مالياتي به بهترين شكل اجرا شود و شاهد رشد و توسعه پايدار در كشور باشيم. اين طرح فرصتي مناسب براي افزايش مشاركت عمومي در ساخت آينده‌اي بهتر است و مي‌تواند به تأمين مالي مطمئن‌تر و موثرتر در مسير پروژه‌هاي زيرساختي و توسعه‌اي كمك كند.» در بين مسوولان دولتي نيز در هفته جاري، دكتر ظفرقندي وزير بهداشت و درمان نسبت به طرح نشان‌دار كردن ماليات واكنش نشان داد و آن را يك فرصت مهم خواند و گفت: «براي نخستين‌بار از امسال ماليات خيرين نشان‌دار شده است به اين معنا كه خيرين خودشان مي‌توانند محل مصرف ماليات خود را انتخاب كنند. براي اولين‌بار ۳۵۰ هزار نفر با شركت در طرح نشان‌دار كردن ماليات، محل مصرف ماليات خود را انتخاب كرده‌اند؛ همچنين پوشش حدود ۲ هزار پروژه در كشور به همين صورت تأمين شد؛ ساخت ۳۲۴ مدرسه، ۳۶۴ پروژه آبرساني و بيش از ۳۰۰ پروژه درماني از ديگر پروژه‌هايي بوده كه در طرح نشان‌دار كردن ماليات خيرين در كشور انجام شده است.» همچنين دكتر جواد يگانه رييس مركز ارتباطات مردمي رياست‌جمهوري نيز نسبت به اجراي موفق طرح نشان‌دار كردن ماليات‌ها توسط موديان واكنش مثبت نشان داد.
واكنش مردم نسبت به اجراي طرح نشان‌دار كردن ماليات‌ها توسط موديان
در زمينه واكنش مردم نسبت به اجراي طرح نشان‌دار كردن ماليات‌ها، اولين و مهم‌ترين بازخورد، حضور و مشاركت بيش از 350 هزار مودي مالياتي در سال اول اجراي طرح نشان‌دار كردن ماليات‌ها بوده است. اين طرح با مشاركت فعال بيش از 350 هزار مودي مالياتي و بيش از 6.7 هزار ميليارد تومان منابع مالياتي با اعمال نظر مستقيم موديان مالياتي به پروژه‌هاي زيربنايي، نيازهاي حياتي جامعه در توسعه راه‌ها، آموزش و بهداشت تخصيص يافته است. در بين مردم نيز براي نخستين‌بار، دموكراسي و نظرخواهي از مردم در نظام مالياتي پيرامون نحوه مشاركت يافتن مردم در حكمراني مالياتي و تعيين محل مصرف ماليات شكل گرفته است كه با توجه به تداوم طرح نشان‌دار كردن ماليات‌ها و استقبال فوق‌العاده نمايندگان حوزه‌هاي مختلف انتخابي در سرتاسر كشور نسبت به گسترش حجم طرح نشان‌دار كردن ماليات، سال آتي شاهد گسترش بيشتر مشاركت مردم خواهيم بود و حجم بيشتري از ماليات پرداختي مردم با انتخاب خود موديان مالياتي تخصيص خواهد يافت و مصرف خواهد شد.